Vücudun herhangi bir yerinde kırık, çıkık veya yaradan dolayı sargı bulunduğunda, abdest alırken veya guslederken bu sargı çözülerek altı yıkanır ve yaranın üstü meshedilir. Ancak sargının çözülmesinin zararlı olması halinde çözülmeyip üzerine meshedilebilir. Sargının çoğunluğunun sadece bir defa meshedilmesi yeterlidir. Yapılan bu mesh, o uzvun hükmen yıkanması sayılır. Hatta meshetmenin de zararlı olması halinde, bundan da vazgeçilebilir. Sargının abdestsiz veya cünüp iken sarılmış olması meshe engel olmadığı gibi belirli bir süresi de yoktur; yara veya kırık iyileşinceye kadar devam eder.

Sargıya meshettikten sonra bu sargı değiştirilirse veya sargı düşerse, mesh bozulmaz; iade edilmesi de gerekmez. Ancak, yaranın iyileşip sargının çıkarılması halinde, mesh bozulur. Yara iyileştiği halde, sargı olsa bile mesih bozulur. Bu durumda, yaraya zarar vermeden sargı çözülerek altının yıkanması gerekir.

Mestler üzerine meshin caiz olmasının şartları arasında; mestlerin bağsız olarak ayakta durabilecek kadar katı olması, içine su almaması ve normal yürüyüşle en az 12 bin adım (yaklaşık 5 km.) veya daha fazla yürüyüşe dayanıklı olması yer almaktadır. Bu şartları taşıyan çorapların üzerine meshetmek caizdir. Bu nitelikleri taşımayan çorap üzerine meshedilmez.

Bunun yanında, mestler üzerine giyilen çoraplar, ince olup, abdest alırken üzerine meshedildiğinde altına ıslaklığı geçirirse, üzerine meshedilmesinde sakınca yoktur. Mest üzerine giyilen çorap altına ıslaklığı geçirmediği takdirde üzerine meshedilmesi caiz değildir.

Tedavî maksadıyla giyilen ve çıkarılmasında güçlük bulunan varis çorabı üzerine meshetmek caizdir.

Vesvese, nefs ve şeytanın meydana getirdiği iç karışıklığı, aslı olmayan ihtimaller, kuruntular demektir. Çok kere abdest ve guslün tamam olup olmadığı şeklinde görülmekte, elde olmayan kötü ve yanlış düşünceler şeklinde de olabilmektedir.

Vesvese sebebi ile, gusül ve abdestin tekrarlanması gerekmez. Vesvese gelse bile abdest ve gusle devam edilmelidir.

Kişi vesveseye itibar etmemeye çalışmalı, içe doğan şüphe ve tereddüt hallerinin asılsız olduğunu kendine telkin etmeli, ayrıca zaman zaman Felak ve Nas Surelerini okumalıdır.

İslâm'ın beş temel esasından biri olan namaz, günün belli zaman dilimleri içerisinde yerine getirilmesi gereken bir farzdır. Vakit namazın şartlarından biri ve farz olmasının sebebidir. Yüce Allâh Kur'an'da, "ªüphesiz namaz vakitli olarak farz kilindi" (Nisa 4/104) buyurulmaktadır. Bu nedenle, namazların vakitlerinden önce kılınması caiz olmadığı gibi, vaktinden sonraya bırakılması da caiz değildir.

Kur'an-ı Kerim'de beº vakit namazdan söz edilmedigi ileri sürülerek, günde beº vakit namazin farz olmadigini iddia edenler bulunmaktadir. Öncelikle, şunu belirtmek gerekir ki, hadisler olmaksizin Kur'an'ın doğru anlaşılması mümkün değildir. Kur'an'da namaz vakitlerinden açıkça bahsedilmediği gibi, nasıl kılınacağı da bildirilmemiştir. Namazın nasıl kılınacağını ancak hadislerden öğrenebiliriz. Aynı şekilde namazların vakitleri de Hz. Peygamber tarafından gösterilmiştir:

Cebrâil (a.s) Hz. Peygamber'e gelerek namazı bir defa ilk vakitlerinde, bir defa da son vakitlerinde kıldırarak namazın vakitlerini göstermiştir (Müslim, Salât, 138). Hz. Peygamber de ashabına bu vakitleri bildirilmiştir (Müslim, Mesacid ve Mevâdiu's-Salât, 138). Asr-ı saadetten günümüze kadar da namaz vakitleri 5 olarak kabul edilmiş ve öylece kılınmıştır. Namaz vakitlerinin bundan aşağı olduğunu söyleyen çıkmamıştır.

Diğer taraftan, namazla ilgili Kur'an ayetleri bir bütün olarak ele alındığında, beş vakte işaret edildiği görülür. "Namazlara ve orta namaza devam edin. Allah'a saygı ve bağlılık içinde namaz kılın." (Bakara 2/238) ayetinde namazlardan ve orta namazından bahsedilmektedir. Namazlar çoğuldur, bu nedenle en az üç vakit olması gerekir. Ayrıca bir de orta namazından bahsediliyor dolayısıyla en az beş vakit olmalıdır. Belki orta namazının üç vakit içerisine dahil olacağı ileri sürülebilir. Ancak namazla ilgili diğer ayetlere de baktığımızda üç vakitten fazla namaza işaret edildiği görülecektir; orta namazı olabilmesi için de dolayısıyla en az beş vaktin olması gerekir. Şöyle ki, "Güneşin batiya yönelmesinden, gecenin kararmasina kadar (belli vakitlerde) namaz kil; bir de sabah vaktinde namaz kil. Çünkü sabah namaz‎i şahitlidir." (İsra 17/78) ve "Haydi siz, akşama ulaştiginizda (akşam ve yatsi vaktinde) sabaha kavuştugunuzda, gündüzün sonunda ve ögle vaktine eriştiginizde Allah'‎ tesbih edin (namaz kilin). Göklerde ve yerde hamd O'na mahsustur." (Rum 30/17-18) ayetlerinde açık olarak dört vakitten bahsedilmektedir.

Belirli şartlari taşiyan her Müslüman'a günde beş vakit namaz farzdir. Her namaz kendi vakti içinde edâ edilmek üzere farz kilinmiºtir. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de : "Namaz, müminler üzerine belli vakitlerde edâ edilmek üzere farz kılınmıştır" (Nisa Suresi, ayet 103) buyurulmaktadır. Bu itibarla normal şartlar içinde her namazın vaktinde kılınması gerekir.

Hanefi mezhebine göre hac mevsiminde arefe günü Arafat ve Müzdelife'nin dışında hiçbir yerde namazların birleştirilerek kılınması caiz değildir.

Bununla birlikte, Hz. Peygamber'in sahih hadisleri ve uygulamaları dikkate alındığında, yolculuk, hastalık, doktorun ameliyatta bulunması gibi zorunluluk hallerinde öğle ile ikindi, akşam ile yatsı namazları duruma göre takdim veya tehir edilerek birlikte kılınabilir. Birleştirilerek kılındığında, iki namaz arasındaki sünnet namazlar terk edilir; her bir farz için ayrı kamet getirilir.

Kur'an'da vaktinde kılınamayan namazların kaza edilmesi ile ilgili olarak açık bir ifade bulunmamakla birlikte, Hz. Peygamber bizzat kendisi vaktinde kılamadığı namazları kaza etmiş ve ashabına da bunu tavsiye etmiştir: Peygamberimiz Hendek savaşı sırasında harbin şiddetlenmesi nedeniyle ikindi namazını kılamamışlar; bunun üzerine "Bizi ikinde namazından alıkoydular. Allah onların evlerini ve kabirlerini ateşle doldursun" demiş ve ikindi namazini akşam ile yatsi arasinda kaza etmiştir (Müslim, Mesacid ve Mevadi'u's-Salat, N. 627). Ayrıca Hayber Fethinden dönerken, bir yerde konakladıklarında gece uyuya kalmışlar ve vaktinde kılamadıkları sabah namazını güneş doğduktan sonra kaza etmişlerdir (Müslim, Mesacid ve Mevadi'u's-Salat, N. 680). Yine Peygamberimiz "Kim namazı unutursa veya uyuyup kalırsa hatırlayınca onu kılsın" buyurmuº ve "ekımi's-salâte li zikrî" (Taha, 20/14) âyetini delil getirmiºtir. (Buhârî, Mevâkîtü's-Salati, No: 562; Müslim, Mesacid ve Mevadi'u's-Salat, N. 680-684)

Unutma ve uyuma gibi bir mazeret olmaksızın terk edilen namazların kazası ile ilgili hadisin bulunmaması, bu namazların kazasının olmadığını göstermez. Zira, Hz. Peygamberin veya bir müminin prensipte bilerek farz namazları terk etmesi düşünülemez. Ancak Hz. Peygamberin bir mazerete binaen vaktinde kılınamayan namazları kaza etmesi ve bu yönde tavsiyede bulunması mazeretsiz olarak terk edilen namazların kaza edilebileceğinin göstergesidir.

Üzerinde namaz borcu olan kimselerin, öncelikle kaza namazı kılmaları gerekir. Bununla birlikte, imkanlar ölçüsünde, vakit namazları ile birlikte kılınan sünnet namazlarını ve tervih namazını da kılmaya çalışmalıdır.

Niyet namazın şartlarından biridir. Kişinin hangi namazı kıldığını bilmesi gerekir; hangi vaktin namazını kıldığını, farz, vacip veya nafile olduğunu, müstakil mi yoksa imama uyarak mı kıldığını niyetinde belirlemesi gerekir. Bu itibarla iki niyetle bir namaz kılınamaz.

Kerahat vakti olmaması kaydıyla, bir sonraki namazın vakti girmedikçe, beş vakit namazla birlikte kılınan sünnet namazlar kaza edilebilir. Müteakip vakit girdikten sonra sünnet namazlar kaza edilmez, yalnız farz namazlar kaza edilir.

Namazın dışındakiler ve içindekiler olmak üzere 12 farzı vardır. Bunlardan herhangi birinin eksik olması halinde namaz sahih olmaz. Namazın dışındaki farzlarına şartları, içindeki farzlarına da rükünleri denir.

Namazdan önce ve namaza hazırlık mahiyetindeki farzlara, namazın şartları denir. Bunlar altı tanedir:

Hadesten Taharet: Namaz kılacak kişinin abdestsiz olması halinde abdest alması, yıkanması gerekiyor ise, gusletmesi, bunlara gücü yetmediğinde ise, teyemmüm etmesi gerekir.

Necasetten Taharet: Namaz kılanın üzerinde ve namaz kılacağı yerde namaza mani pislik bulunmamalıdır.

Setr-i Avret: Namazda avret mahallinin örtülmesi demektir. Namazda erkeklerin en az diz kapağı ile göbeği arasını, kadınların ise, el, yüz ve ayağının dışındaki vücudunu örtmesi gerekir.

İstikbal-i Kıble: Namazı Kabe'ye yönelerek kılmak demektir. Kabe'yi görenlerin bizzat kendisine, görmeyenlerin ise o cihete yönelerek namazlarını kılmaları gerekir.

Vakit: Namazı vakti girdikten sonra kılmak gerekir.

Niyet: Namaz kılan kişinin, hangi namazı kıldığını bilmesi gerekir.

Namazın varlığı kendine bağlı olan ve namazın mahiyetini oluşturan farzlarına namazın rükünleri denir. Bunlar altı tanedir:

İftitah Tekbîri: Namaza "Allahu Ekber" diye başlamak.

Kiyam: Namaz kilarken, gücü yeten kimselerin ayakta durmasi.

Kiraat: Namaz kilarken, ayakta bir miktar Kur'an-ı Kerim okumak.

Rükû: Namazda eller dizlere değecek şekilde eğilmek.

Secde: Namazda, ayaklar, dizler, eller ve alın ile burnun yere konulmasıdır.



Kade-i Ahire: Namazın sonunda teşehhüt miktarı oturmaktır.

İslâm dini kolaylık üzerine bina edilmiştir. Ayrıca sorumluluklar ve kulluk da kulun gücüne göredir. Bu nedenle hastalık, hafifletme, kolaylaştırma sebebi sayılmıştır. Buna göre, ayakta namaz kılmaya gücü yetmeyen veya ayakta durmakta zorlanan kimse oturarak namazını kılabilir. Rükû veya secde etmeye gücü yetemeyen kimse ima ile namazı kılar. İmâ, namazda rükû ve secde yerine başla işaret etmektir. Bu şekilde namaz kılan kişi rükû için başı biraz eğer, secde için ise rükûdan biraz daha fazla eğer. Secdede başını yere koyamayan kimsenin, bir şeyi başına kaldırarak ona secde etmesi caiz değildir. Böyle kişi imâ ile namaz kılar. Oturarak namaz kılamayan, sırt üstü yattığı yerde imâ eder. Bir kişi ayakta durmaya gücü yettiği halde, rüku ve secdeye gücü yetmiyorsa, ayakta veya oturarak imâ edebilir; ancak oturarak imâ etmesi daha uygundur. Kaş veya göz ile ima ederek namaz kılınmaz. Başı ile ima etmeye gücü yetmeyen kimsenin namaz kılması gerekmez.

Namazda ayakta durmaya gücü yetmeyen kişi veya ayakta durması hastalığının artmasına veya uzamasına sebep olacak bir rahatsızlığı bulunan kişi oturduğu yerde namazını kılar. Oturarak namaz kılan kişi biraz eğilmek suretiyle rükuunu yaptıktan sonra, alnını yere koymak suretiyle secdelerini yapar. Secdeye gücü yetmeyen ise, ima ile namazını kılar.

Yere oturamayan kişi, ayakta veya bir sandalyeye oturarak namazını kılabilir. Böyle namaz kılan kimse, hem rükuu, hem de secdeyi ima ile yapması gerekir.

Duaların, zikirlerin Türkçe yapılmasında bir sakınca yoktur. Aynı şekilde, Yüce Allâh'ın ne dediğini anlamak ve hayatına tatbik etmek amacıyla, Kur'an-ı Kerim'in mealini okumak da bir ibadettir. Ancak Kur'an meali ile namaz kılınması uygun değildir. Kur'an'da, "(namazda) Kur'an'dan kolayınıza geleni okuyun!" (Müzzemmil 73/20) buyurulmaktadır. Hz. Peygamber de, "Sizden biriniz namaz kılmaya kalktığında, Allâh'ın kendisine emrettiği gibi abdest alsın. Sonra tekbir getirsin; Kur'an'dan bildiği bir şey varsa okusun. Eğer Kur'an'dan bir ezberi yoksa, Allâh'a hamdetsin ve O'nu yüceltsin." demiºtir. Bu nedenle Kur'an'ın orijinalinden okunması gerekir. Zira Kur'an mealleri Kur'an'ın kendisi değildir. Meallerdeki farklılıklar da bunu göstermektedir.

Sözlükte rahatlatmak, dinlendirmek anlamlarına gelen tervîha kelimesinin çoğulu olan terâvih, dinî bir kavram olarak, Ramazan ayında, yatsı namazı ile vitir namazı arasında kılınan nafile namaza verilen isimdir. Namazın her dört rek'atinin sonunda bir miktar oturulup dinlenmek müstehaptır; ki buna tervîha denilmiştir. Daha sonra bu kelimenin çoğulu olan terâvih, kılınan bu namaza isim olmuştur.

Terâvih namazı yirmi rek'at olup, erkek ve kadınlar için sünnet-i müekkededir. Hz. Peygamber, "Kim inanarak ve sevabını Allâh'tan bekleyerek Ramazan namazını (teravih) kılarsa, onun geçmiş günahları bağışlanır" buyurmuşlardir (Buhârî, Salâtü't-Terâvih, 1; Müslim, Müsâfirîn, 174). Nafile namazların tek başına kılınması daha faziletli olduğu halde, terâvih namazının cemaatle kılınması sünnettir. Hz. Peygamber terâvih namazını iki defa cemaatle ashaba kıldırmış, ancak daha sonra farz olur düşüncesiyle cemaatle kıldırmaktan vazgeçmiştir (Buhârî, Salâtü't-Terâvih, 1; Müslim, Müsâfirîn, 177). Hz. Ömer halife olunca, halkın dağınık bir şekilde teravih namazı kıldıklarını görüp, tekrar cemaatle kılınmasının daha hoş olacağını düşünmüş ve ashapla istişare ederek bu namazın yeniden cemaatle kılınmasını başlatmıştır. Halkın bir vecd içinde bu namazı kıldıklarını görünce, "ne güzel bir adet oldu" diyerek sevincini belirtmiºtir (Muvatta, 84, H. No: 245). Hz. Ali de, "Ömer mescitlerimizi teravihin feyziyle nurlandırdığı gibi, Allâh da Ömer'in kabrini öyle nurlandırsın" duası ile memnuniyetini açığa vurmuştur.

O dönemden günümüze kadar, büyük bir iştiyakla devam eden bu sevimli ibadet, toplumumuzda her kesimin ilgisini çekmektedir. Terâvih namazı büyük bir huşu ve huzur içerisinden ifa edilirken, birliği, dayanışmayı ve uzlaşmayı da beraberinde getirmektedir. Ancak son yıllarda bu ibadetle ilgili özellikle rekatları konusunda vatandaşlarımızın aklında istifhamlar oluşturulmak istenmektedir.

Hz. Peygamber'in kıldırmış olduğu teravih namazlarının kaç rekat olduğu konusunda bir rivayet bulunmamaktadır. Bu konuda Hz. Ömer'in teravihi cemaatle kılınmasını başlatmasıyla ilgili haberlerden ve Hz. Aişe'nin, Hz. Peygamber'in Ramazan ayındaki gece namazlarıyla ilgili hadisinden hareketle bir sonuca ulaşılmaya çalışılmaktadır. Bu konudaki haberler şöyle değerlendirilebilir:

Hz. Aişe'den, Rasulullah'ın Ramazandaki gece namazından sorulduğunda, Hz. Aişe, "Rasulullah ne Ramazanda, ne de Ramazandan başka gecelerde on bir rekat üzerine ziyade etmiº degildir." karºiligini vermiştir (Muvatta, 88, H. No: 261). Baºka bir rivayette bu sayi on üç olarak zikredilmektedir (Muvatta, 88, H. No: 262; Müslim, I/508-510). Öncelikle bu hadisin teravih namazi hakkinda oldugu konusunda bir açiklik bulunmamaktadir. Diger taraftan Hz. Aişe'nin, Allâh'ın elçisinin Ramazan ayında ve Ramazan dışındaki gecelerde on bir veya on üç rekat namaz kıldığını belirtmesi, onun devamlı olarak kıldığı bir gece namazının bulunduğunu göstermektedir. Zaten Kur'an-ı Kerim'de de, "Gecenin bir kısmında uyanarak, sana mahsus bir nafile olmak üzere namaz kıl. Umulur ki Rabbin, seni övgüye değer bir makama gönderir." Buyurulmaktadır (İsra 17/79). Bundan da anlaşılmaktadır ki, bu soru, Ramazan ayında Hz. Peygamber'in diğer ibadetlerinde olduğu gibi, gece namazlarında da bir değişiklik, artış olup olmadığını öğrenmek amacıyla sorulmuştur; terâvih namazı ile ilişkisi yoktur. Hz. Aişe'den rivayet edilen, "Rasulullah (a.s) Ramazan ayında, diğer aylarda görülmeyen bir gayrete girerdi. Ramazanın son on gününde ise çok daha şiddetli bir gayret gösterirdi. Son on günde, geceyi ihya eder, ailesini de uyandırırdı, izârını da bağlardı." hadisi (Buharî, Fadlu Leyleti'l-Kadir 5; Müslim, î'tikâf . bu görüºümüzü desteklemektedir. Diger yandan, bu hadisin terâvihin meºru kilinmasindan önce mi, yoksa sonra mi oldugu da belli degildir.

Hz. Ömer zamanindaki cemaatle kilinan teravih namazlarinin rekatlari konusunda iki rivayet vardir: yirmi rekat, on bir rekat (Muvatta, 85-86 (H. No: 248, 249, 250); Ibn Ebî ªeybe, Musannef, II/163-164). Hz. Ömer'in dönemiyle ilgili farklı rivayetler; ünlü hadis bilgini Nevevî ve Buhârî şârihi Bedreddin Aynî tarafından, "Hz. Ömer'in on bir rekat emri, döneminde ilk kılınan teravih gecelerine aitti. Sonra teravih yirmi rekat olarak yerleşmişti. Şimdiye kadar devam eden de budur." şeklinde yorumlanmiştir (Ibn Humam, Fethu'l-Kadir, I/334; Aynî, V/357; Neylü'l-Evtâr, III/61).

Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali dönemlerinden başlayarak, günümüze kadar teravih namazi yirmi rekat olarak kilinmiştir. Sahabeden kimse buna itiraz etmemiş ve alimler tarafindan da bu şekilde kabul edilmiştir. Günümüzde de, baºta ülkemiz olmak üzere pek çok Islâm ülkesinde teravih namazi cemaatle 20 rekat olarak kilinmaktadir. Allâh'ın rahmetinin taştığı, mağfiret ayı Ramazan'da, kadını - erkeği, çocuğu - genci ve yaşlısıyla halkımızın, tam bir kaynaşma, sevgi, saygı, huzur ve sükun içerisinde camilerimizi doldurarak büyük bir vecd ve iştiyak ile ifa ettiği bu ibadetin, tartışma konusu yapılarak toplumumuzda dine karşı şüphe uyandırmak ve toplumumuzu sebepsiz yere bir fikir kargaşasına sürüklemek iyi niyetli hiç kimseye bir şey kazandırmaz. Bununla birlikte şunu da ifade etmek gerekir ki, teravih namazı nafile bir ibadet olduğundan, farz gibi telakki edilmesi de doğru değildir. Bu nedenle, yorgunluk, meşguliyet ve benzeri sebeplerle, teravih namazının evde 8, 10, 12, 14, 16 veya 18 rekat kılınması halinde de sünnet yerine getirilmiş olur. Ancak cemaate iştirak etmeye çalışmak daha iyidir.

Terâvih namazını iki rek'atte bir selam vererek ve dört rek'atin sonunda biraz dinlenerek kılınması müstehabdır. Bu dinlenmelerde tehlîl (lâ ilâhe illallâh demek) ve salavât ile meşgul olunması uygundur.

Terâvih namazını kıldıran imam, okuyuşu uzatarak cemaati bıktırıp dağıtmamalı; çabuk kıldırarak namaza noksanlık getirmemelidir. Teravih namazında da diğer namazlarda olduğu gibi, kıraatin gereği gibi yapılmasına ve ta'dil-i erkana riayet edilmesine özen gösterilmelidir.

Teravih namazı Ramazan ayının bir sünnetidir, oruçla ilişkisi yoktur. Bu nedenle, oruç tutmayanlar da teravih namazı kılabilirler.

Peygamber Efendimiz, farz namazlardan sonraki tesbihatı tavsiye etmişlerdir. Bu tesbihat, tek başına yapılabileceği gibi topluca da yapılabilir.

İster Cuma, ister bayram, ister cenaze namazı veya hangi namaz olursa olsun, kadınların erkeklerle birlikte cemaatle namaz kılmaları halinde, erkeklerden ayrı uygun bir yerde namaz kılmaları gerekir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), namaz saflarını önce erkekler, sonra erkek çocuklar en arkada da kadınlar olmak üzere düzenlemiştir. Sünnete uygun olan, namazda safların bu tertip üzere olmasıdır.

Namaz vakitlerinin tamamının veya bir kaçının teşekkül etmediği bölgelerde, namaz, oruç gibi vakte bağlı ibadetler, vakitlerin normal teşekkül ettiği en yakın bölgenin vakitlerine göre takdir edilmek suretiyle eda edilir.

Müslüman bir işçinin, çalıştığı yerde namaz kılması için iş disiplini ve düzeni açısından işverenin veya amirlerin iznini alması uygun olur. Yine aynı şekilde işverenin veya işyerinde sorumluluk alan kimsenin, namaz kılmak isteyen işçilerine, günlük dini görevi olan namazlarını kılabilme imkanını sağlaması gerekir. İşçinin mesaisini su-i istimal etmemesi kaydıyla işveren, bilhassa farz ve vacip namazların kılınmasından işçisini men edemez. İşçinin de, namazı bahane ederek, görevini suiistimal etmemesi gerekir.

Cuma namazının farzı iki rekattır. Dördü önce ve dördü de sonra olmak üzere toplam sekiz rekat sünneti vardır. Dileyenler zuhr-i ahir ve vaktin sünneti diye bilinen namazları da kılabilirler. Bu namazları kılmak isteyenleri engellemek de doğru değildir.

Cuma namazı için ezan okunduktan sonra, namaz bitinceye kadar alışveriş ve benzeri işlerle uğraşmak, Cuma namazı kılması farz olan kimseler için caiz değildir. Nitekim Yüce Allâh Cuma suresinin 9. ayetinde, "Ey İnananlar! Cuma günü namaz için ezan okunduğu zaman Allâh'ı anmaya koşun; alım satımı bırakın; bilseniz bu sizin için daha iyidir." buyurmaktadır.
Hazırlayan
Dursun SAVAŞ
YAŞIMIN BAHARI ÖMRÜMÜN SONBAHARI O YILLAR;

Yıl 1970 sonlarına doğru köyümüz ne yapacağını bilemez bir halde şaşırmış kalmıştı. Köyümüz baraj altında kalacak denmişti çünkü köyümüz Kızılırmak kenarında, çeltiği ile meşhur olmuş, mert insanıyla etrafa namsalmıştı, köy halkımız bir birine bağlı, saygılı, sadece ferdi menfaati değil, umumi menfaati düşünürdü. Köyümüzde ihtiyar heyetinden başka danışma meclisi gibi diyebileceğimiz uslular vardı, insanların herhangi bir probleminde onlara danışılır, hep birlikte çözüm yolları aranırdı. O zamanlar genellikle sınır meseleleri olurdu küçük çaplarda, miras paylaşmada anlaşmazlıklar, evlenme ve geçimsizlik gibi bazı ufak tefek sorunlar olurdu, başı sıkışanlar muhtarla beraber toplumda sayılan kişilere müracaat eder, sorunlar genellikle tatlılıkla hallolunurdu. Mahkeme bilmezdi halkımız(birkaç kişi hariç olabilir tabi) Ne güzel günlerdi o günler, insanlar birbirine saygılıydı, merhamet vardı, sevgi vardı, kadirşinaslık vardı, ekinler ellik-orakla biçilirdi, birbirine yakın mahalde çalışanlar gölgelikte semaver kaynatır, yemekler beraber yenirdi, çevredekiler buyur edilirdi, hey Ahmet dayıııııııııı, Emine halaaaaaaaaaa, Ayşe yengeeeeeeeee, hadi çay demlendi sizi bekliyooooooooook, diye etrafta olanlar, yoldan geçenler davet edilirdi. Çay deyince ,sadece bulanık bir su değil,sevgiyle,aşkla demlenmiş,içinde bencillik yok,benim yemeğim,benim işim,benim akrabam,benim çayım diye bir düşünce yok çünkü;herkeste ekmek olmasa bile çay-şeker ,semaver mutlaka bulunurdu.O zamanlarda en meşhur ikramlardandı,hani derler ya ;”gönül ne çay ister nede çayhane,gönül dost ister çay bahane”diye,evet aynen öyleydi o zaman insanlarımız.Çevre köylerimizde de aynıydı bu gelenekler,2 kilometre mesafeye seslenilirdi.Kendi tarlasını biçenler ,işini bitirenler çekip gitmezdi oradan yakınındaki tarla komşusuna yardıma giderdi.


Geleceğe hep ümitle bakar,toprağına toprak katabilmek için bodur ağaç kökleri sökülürdü,hele köy usulü imece yok mu,onun da ayrı bir zevki vardı,1975 yılıydı elektrik gelecek diye köyün bazı yerlerine direk yeri kazılmaya başlanmıştı ki ,baraj köyümüzü su altında bırakacak diye vaz geçildi,işte bütün ümitler o zaman sönmeye başladı,evet bu baraj gelecek denildi,büyüklerimiz şöyle derdi devletle Allah’ın işine karışılmaz derlerdi de günlerce konuşulurdu,nereye gideriz,ne eker ,ne biçeriz,bizim ata yurdumuz burası,dedelerimizden babalarımızdan ne görmüşsek öyle yaşadık,halimiz ne olacak bizim derlerdi?.Gönüllerde hüzün ve kararsızlık,yüreklerde burkulma,boğazlarda acı acı yutkunma hakimdi.


Yıl 1987 Ramazan ayı nisana denk gelmişti ki korkulan oldu,üç ay olmuştu mühendislerin köye galipte ;üç yılı bulur bu barajın burayı bulması,o zamana kadar ancak su dolar 194 metre yükseklik var denmişti,Allah’ın işine bak ki ,yağmurlar yağmış,su dolması 3 ayda köyümüzü su altında bırakmıştı,daha Hatay Amik ovasında evler yapılamıştı bile,üç yıl küçücük ilçemizde ve çevre köylerde apar topar eşyasını alan kendine barınma yeri bulmuştu,perişan bir vaziyette hem de,küçücük kamyonlar,köy hizmetlerine bağlı araçlarla çoluk çocuk eşya hep birlikte taşındı akıbeti belli olmayan meçhule doğru,kıyamet işte o zaman kopmuştu hüzünlü gönüllerde,geleceğe ümit ,ne gezer onlar hepsi artık mazi de kaldı.1989 unda sonları olmuştu maalesef, o şirin ilçemiz Durağanımızdan da ayrılma vakti gelmişti,araçlar Hatay a doğru konvoy olmuş,otobüsler çile yüklü insanlarımızı,acı ve ızdırap içinde toplamıştı,yer kaymakamlık binasının önü,mahşeri bir kalabalık,buruk yüreklerle bir daha görüşememe ümitsizliği içine ,çevre köylerden de gelenler olmuş o biçare günümüze bizlere vefa borçlarının var olduğunu bildirmek için gelmişlerdi ,buruk,hüzünlü ve buğulu gözler o günden sonra hep uçan kuşlardan haber beklemişlerdi,şimdiki gibi internet ve cep telefonu yoktu,ev telefonu bile yoktu evlerde,köyde ir kişide umuma ait bir telefon vardı.Hiç unutamam o ayrılık gününü,gözlerimin önünde canlanıverir ,gözlerimden gayri ihtiyari yaşlar damlar yanağıma ,bir anda boğazım düğümlenir. Bir daha göremediğim nice insanlar bu alemden kimi göçtü gitti,kimi hayatının son demlerini yaşamaktaymış.Evet o gün bir kıyamet kopmuştu,mahşer yeriydi orası herkesin derdinin başından aştığı gündü.Yıllarını verdiği baba yadigarı o güzelim Salarkolu köyünü ve komşularını,baba dostu,ekmek dostu dediği can dostlarını bırakıp gitmek zorunda kaldığı o güzelim memleketi bırakıp gidivermişti Ülkemizin kalkınması için…..

ÖLMEDEN ÖNCE ÖLMEK



Üzerinde yaşadığımız şu ihtiyar dünya nice insanlar gördü. Kimi peygamberdi bu insanların, kimi Ebu Cehil’di. Kimi mü’mindi, kimi kâfir… Kimisi Sıddık’ti, kimisi Nemrut…

Kimi “… Yâ Rabbi! Vücudumu öyle büyüt, öyle büyüt ki cehennemi yalnız ben doldurayım, diğer kulların girmesin.”[1] Derken, kimi “Sizin Allah’ınız öldürüp diriltebiliyorsa, pekâla ben de öldürür ve diriltirim”[2] diyebiliyorlardı. Onlar dediler, yaptılar, ettiler ve en sonunda istisnasız gittiler.

Evet, hepsi öldü. Ölüm onların hiç birini ayırmadı. Dört yüz yıl önce Afrika’nın balta girmemiş ormanlarında yaşayan bir zenci de öldü. “Bu dünya bir hükümdara çok, iki hükümdara az diyen” koca Yavuz da öldü…” Ölüm vazifesini hakkıyla, lâyıkıyla yaptı ve yapıyor da…

İnsan kendisine tayin edilen hayatı yaşıyor ve en sonunda ölüyor. Yüce Allah’ın mahlûkat üzerine koyduğu, şaşmaz ve değişmez kanun bu. Nitekim Allahü Teala Hazretleri Kur’an-ı Kerim’de:

“Her nefis ölümü tadacaktır ve sonra bize döndürüleceksiniz.”[3]

Ölüm gerçeği insana ağır gelir. Tebessümler donar ölüm denince, yürekler sıkıntı ile büzüşür. Kabrin dehşetli, tüyler ürpertici karanlığı korkutur herkesi. Ölüm elemleri keser, dünyevi hazlara dalmayı önler. Ama biraz önce de belirttiğimiz gibi kimse “Ölmem” diyemiyor. Ölüm herkesi istisnasız alıyor koynuna…[4]

İnsan, dünyaya gelmek için anne karnında bir durak yapmıştır. Sonra dünyaya doğmuştur. Ahirete gitmek için dünyada da bir durak yapmıştır. Nasıl anne karnına gelen, dünyaya geliyorsa, dünyadan gelen de ahirete gidecektir. Allah’ın kanunu böyledir. Allah’ın çizdiği yol budur. Allah diyenler, Allah’a inananlar seve seve bu yoldan gidiyorlar. Ama inanmayanlar bu yolu sevmiyorlar. İster inansınlar ister inanmasınlar… Madem ölümü öldüremiyorlar, kabrin kapısını da kapatamıyorlar…. İnanmadıkları halde, inanmaya inanmaya gidiyorlar.

ÖLMEDEN ÖNCE BENİ TABUTUMA KOYDULAR


Ölmeden önce ölmek, ölmeden önce insanın tabutuna konması nedir, bilir misiniz? Şimdi size bunu bir Cüneyd Suavi’nin “Kabus” hikayesiyle anlatmaya çalışacağım. Bunu lütfen üzerinizde değerlendirin. Kendinizi bir an önce de olsa, hikayedeki kişinin yerine koyun.

KÂBUS


Çocukluğumdan beri dar mekânlardan sıkılır ve bu tür yerlerden feryat edercesine uzaklaşırdım.İleri yaşlarda bunun bir hastalık olduğunu anlamış, fakat bu illetten bir türlü kurtulamamıştım. Oysa ki o dar mekânlara, şimdi ister istemez girecektim.

Beni sarıp sarmalamışlar ve uzunca bir tabuta yerleştirmişlerdi. Çevremde dolaşanların seslerini gayet iyi duyuyor ve gözlerim kapalı olmasına rağmen, her nasılsa onları görebiliyordum.

– Genç yaşta öldü zavallı, diyorlardı. Halbuki yapacak ne kadar çok işi vardı.

Gerçekten de birçok işim yarım kalmıştı. Meselâ oğluma iyi bir işyeri açamamış, araba ile renkli televizyonun taksitlerini henüz bitirememiştim.

Büyük bir firma kurup dostlarımı orada toplamak da artık hayâl olmuştu.

Üstelik kış çok yaklaştığı halde odun kömür işini halledememiş ve çatının akan yerlerini aktaramamıştım. Yarıda kalan işlerimi arka arkaya sıralarken, kulaklarımı çınlatan bir sesle irkildim. Sanki mikrofonla söylenen bu ses beynimin en ücra köşelerinde yankılanıyor ve:

-“Geçti artık geçti”, diyordu. İçimden “keşke geçmemiş olsaydı” diyordum. Nereden başıma gelmişti o kaza bilmem ki? Halbuki ne kadar da iyi araba kullanırdım.

-Olup bitenleri hatırlamaya çalışırken, dostlarımın çevremi sardığını ve içinde bulunduğum tabutun kapağını örtmeye çalıştıklarını fark ettim. Onları engellemek için avazım çıktığı kadar bağırmak ve çırpınmak istediğim halde ne kımıldayabiliyor, ne de bir ses çıkartabiliyordum. Biraz sonra koyu bir karanlıkta kalmış ve gözlerimi, tabutun tahtaları arasından sızan ışığa çevirmiştim. Dehşet içinde:

- Aman Allahım.. dedim. Ne olacak şimdi hâlim? Korkudan hiçbir şey düşünemiyordum. Bu arada omuzlara kaldırılmış ve sallana sallana götürülmeye başlanmıştım. Dışarıdaki seslerden yağmur yağdığı belli oluyor ve su damlacıklarının sesi, tabutumun gıcırtısına karışıyordu.

Cenâze namazı için câmiye gidiyor olmalıydık. Câmi deyince aklıma gelmişti. Çok yakınımızda olmasına ve her gün beş defa davet edilmeme rağmen, bir türlü vakit bulup gidememiştim. Ama her zaman söylediğim gibi elli yaşına gelince namaza başlayacak ve herkesin şikâyet ettiği kötü alışkanlıklarımı terk edecektim. Evet evet, şu kaza olmasaydı, ileride ne iyi bir insan olacaktım. Daha önceden duyduğum ve nereden geldiğini kestiremediğim ses :

- Geçti artık geçti, diye tekrarladı. “Bitti artık.” Biraz sonra namazım kılınmış ve tekrar omuzlara kaldırılmıştım. Mahallemizdeki kahvehanenin önünden geçerken, her gün iskambil oynadığımız arkadaşlarımın neşeli kahkahalarını işitiyor ve “herhalde ölüm haberimi duymamış olacaklar” diye düşünüyordum. Sesler iyice uzaklaştığında, eğik bir şekilde taşındığımı hissederek mezarlığa çıkan yokuşu tırmandığımızı anladım. Şiddetle yağan yağmurun tabuttaki çatlaklardan sızarak kefenimi yer yer ıslattığının da farkındaydım. Buna rağmen dışarıda konuşulanlara kulak verdim. Dostlarımın bir kısmı piyasadaki durgunluktan bahsediyor, bir kısmı da milli takımın son oyununu methediyordu. Tabutumu taşıyan diğer biri ise, yanındakinin kulağına fısıldayarak:

- Rahmetlinin tersliği, öldüğü günden belli, diyordu. Sırılsıklam olduk birader. Duyduklarım herhalde yanlış olmalıydı. Yoksa bunlar, uykularımı onlar için feda ettiğim dostlarım değil miydi? Yolculuğum bir müddet sonra bitmiş ve tabutum yere indiri1mişti. Kapak tekrar açıldı ve cansız vücudumu yakalayan kollar, beni dibinde su toplanmış olan bir çukura doğru indirdi. Boylu boyunca yattığım yerden etrafıma baktım. Aman Allah’ıml.. Bu kabir değil miydi? O ana kadar buraya gireceğimi neden düşünmemiştim? Sessiz feryatlarımı kimseye duyuramıyor ve dostlarımın, üzerimi örtmek için yarıştığını hissediyordum. Tekrar zifiri karanlıkta kalmış ve bütün âcizliğimle dua etmeye başlamıştım.

- Yârabbi, diyordum. Bir fırsat daha yok mu, senin istediğin gibi bir kul olayım. Ve kabrimi, cennet bahçelerinden bir bahçeye çevireyim. Aynı ses, her zamankinden daha şiddetli olarak:

- Geçti artık geçti, diye tekrarladı. “Her şey bitti artık.” Mezarımı örten tahtaların üzerine atılan toprakların çıkardığı ses gök gürültüsünü andırıyor ve bütün benliğimi sarsıyordu. Son bir gayretle yerimden fırlayarak gözlerimi açtım. Odamdaki rahat yatağımda yatıyor, fakat korkunç bir kâbus görüyordum. Bitişik dairede oturan doktor arkadaşım beni ayıltmaya çalışarak:

- Geçti artık geçti, diye bağırıp duruyordu. “Geçti bak, hiçbir şeyin kalmadı.” Yattığım yerden yavaşça doğruldum. Terden sırılsıklam olmuş ve sanki yirmi kilo birden vermiştim. Dışarıda sağanak hâlinde yağmur yağıyor, şimşek ve gök gürültüsünden bütün ev sarsılıyordu. Etrafımdakilerin şaşkın bakışları arasında kendimi toparlamaya çalışırken

-Yârabbi, sana zerrelerim adedince şükürler olsun, diyordum. iyi bir kul olmak için ya bir fırsat daha vermeseydin? [5]

-Evet, bu bir hikaye, bir rüya… Rüyasında ölen bir adamın duyduğu hislerdi. Bir film şeridi gibi hayatı gözünün önünden geçti. Belki de sizler bu satırları 1 öldünüz ve sonunda dirildiniz.

“Dünya hayatı ancak bir oyun ve eğlenceden ibarettir.”[6] Dünya hayatı, ahireti kazanmak için bize verilmiş olan bir imtihan sahasıdır. Öyle bir imtihan ki, her insan bir defa bu imtihana giriyor. Rüyasında ölüp de:

-“Yâ Rabbi! Bir fırsat daha yok mu? Senin istediğin gibi bir kul olayım. Bir fırsat ver Yâ Rabbi!” diye yalvarmanın da bir faydası olmayacağı bir gün gelmeden önce kendimizi daima ölüme hazırlamalıyız.

-Zararın neresinden dönersek kârdı. Yaşım daha 20 gencim, yaşım daha 30-40, hele bir 50 olsun, ondan sonra döneriz, namaza başlarız demeyelim. Daha zamanı var demeyelim.

Bizler Allah’a ve Rasülüne iman etmiş olarak; her hareketimizin hesabının sorulacağını ve dünyada bulunuş gayemizin imtihan maksadıyla olduğunu biliyoruz. Hal böyle olduğuna göre, hatırlanıldığında pek hoşa gitmeyen ölüm hadisesini sık sık anmamız gerekiyor. Nitekim bir hadis-i şerifte Peygamber Efendimiz (s.a.v.)

“Ağız tadını bozan ölümü çokça hatırlayınız.”[7]

Gerçekten ölümü çokça hatırlamamız gerekiyor. Çünkü ölümü düşünmek insana ahireti hatırlatır. Ananın evladından, kardeşin kardeşten kaçtığı o dehşetli hesap gününü hatırlatır.

“Yarın Rabbimin huzuruna hangi yüzle çıkacağım. Vaadimi unuttum mu? Yalnız O’na ibadet ederim” demiştim. “Beni gazaba uğramayanların, sapıtmışların yoluna dahil etme. Bana nimete erdirdiklerinin yolunu nasib et Yâ Rabbi![8] Demiştim. Tuttum mu sözümü acaba? Bu sözleri söyletir ölüm insana…

Ölümü hatırlamak bu nokta-i nazardan bakıldığında, bizler için mühim hususiyetler arz ediyor. Yaşadığımız ânı gayet kıymetli ılıyor.

Bilelim ki, bizler şu anda iki gün arasında bulunuyoruz: Biri geçmiş diğeri gelecek gün… Geçmiş olarak gün, hatasıyla sevabıyla bitmiştir. Gelecek gün ise bizlerin yetişip yetişemeyeceği meçhul bir gün olarak duruyor. Öyleyse tek sermayemiz bugünümüz. Her ne varsa bugünde var.

Peygamberimiz:

“Yarın yaparım diyenler helâk oldu.”[9] Bugünden azığımızı hazırlamamız gerekmekte… Zira, sefer yakındır, yol meşekkatli ve uzundur. Rabbimiz şöyle buyuruyor:

“Ey iman edenler! Allah’tan korkun. Herkes yarın (kıyamet günü için) ne hazırladığına baksın. Allah’tan korkun, çünkü Allah işlediklerinizden haberdârdır.”[10]

Bizler de bu ayet-i kerimenin ışığında yarın için ne hazırladığımıza bakalım. Allah’a kul olduğumuzu hatırlayalım ve lezzetleri kesen ölümü de sık sık hatırlayalım. Ve hiçbir zaman unutmayalım ki: ölüm saati geldiğinde imdat edeceğimiz tek varlık Allah’tır. O’ndan geldik. O’na döneceğiz.

Duyduğu bir rahatsızlıktan dolayı doktora giden ve muayenesi sonucu öleceğini öğrenen insanın durumu ne olur hiç düşündünüz mü?

Bu insanın dünyası ve dünyaya bakışı bir anda değişir. Sevdiği bir çok şeye karşı, sevgisini yitiverir. Anlamlı gördüğü bir çok şey anlamsızlaşıverir. Şu an dert edindiği bir çok şey, dert olmaktan çıkar. Korktuğu bir çok şeyden korkmaz olur. Elli yıl çalışarak biriktirdiği milyarları, elli gün daha fazla yaşamak için vermek ister.

Bu insan müslümansa, ne yazık ki bu müslümanda da değişiklikler olur. Ölüm haberine hen an hazır olan, bu haberi her an bekleyen bir müslümanda olmayacak değişiklikler, zamanımızdaki birçok müslümanda oluverir.

Ölüm haberini alan bu müslüman bir anda kendisine geliverir. Öldükten sonra hesaba çekileceğini bildiği için, başını arkaya çevirerek hesap vereceği yaşantısına bakar.

Sevdiği Rabbi için yapmadığı, ertelediği, geciktirdiği bütün güzel eylemler bir dağ gibi yığılır önüne!…

Ağlamaya, hüngür hüngür ağlamaya başlar…. Öleceği için değil, amel heybesini güzel amellerle dolduramadığı için, göğsünü ve gönlünü gere gere:

“Ey güzel Allahım, Ey güzel Rabbim, bana lutfettiğin ömrümle, Sana amellerimi getirdim” diyemeyeceği için ağlar ve ağlar ve ağlar…

Tabii ki geçmiş bir idrak, gecikmiş bir gözyaşlarıdır bunlar… O halde sizler, sizler geç kalmayın canlar, gecikmeyin arkadaşlar!…

Şimdi gülüp, ölürken ağlayanlar değil,

Şimdi ağlayıp, ölürken gülenlerden olun…

Vakit öldüren ölülerden değil, dipdiri eylemlerle vakitlerini dirilten, dirilerden olun.

Çünkü sizlere bir doktor, bir profesör, bir kâhin değil, sizleri yaratan Allah ve Rasülü bildiriyor:

“ÖLECEKSİNİZ…”[11]

Her gün kendi nefislerimize yönelttiğimiz “Bugün Allah için ne yaptın?” sorusunu aşarak, “Koskoca yirmi dört saattir, Allah için yapmam gereken, neleri yapmadım?” sorusunu sormamız gerekir. Çünkü muhteşem hesap gününde Allah için yaptıklarımızdan değil, yapmamız gerekirken yapmadıklarımızdan da hesaba çekileceğiz.[12]

Rebi bin Heysem evinde bir mezar kazdırdı. Kalbi katılaştığı zaman kabre girer ve bir saat orada yatardı. Sonra şu ayeti okurdu:

“Nihayet onlardan her birine ölüm gelip çatınca şöyle diyecektir:

-Rabbim, beni dünyaya gönder.”[13]

-Sonra mezarından çıkar ve kendi kendine şöyle seslenirdi:

-Ey Rebi! Bak geri çevrildin. Geri çevrilmeyeceğin an gelmeden önce iyi amellerde bulun.”[14]

-Günde beş köşeye giderek boş vakit geçirebilen Müslümanların, zaman zaman bir köşeye çekilip tevbe ve istiğfarla Allah’ı zikretmesini de bilmeleri gerekir. Çünkü bilinçli bir şekilde tevbe ve istiğfarla geçireceğimiz bu anlar, basit bir örnekle banyoda geçirdiğimiz arınma ve temizlenme anları gibidir. Allah’ı zikrederek geçirdiğimiz ve geçireceğimiz böylesi anları, bu anlamda değerlendirdiğimiz anlar olacaktır. [15]

Cehennemlikler ise, yaşadıkları fırsatların değerini, bu fırsatları kaçırdıktan sonra anlayan kimselerdir. Dünyada iken televizyon, sinema ve değişik eğlencelerle vakit öldüren kimseler, öldürdükleri vakitlerin değerini ancak o zaman anlamışlardı. Nitekim kendilerine verilen fırsatların değerini, ancak öldükten sonra anladıkları için, bu fırsatları tekrar yaşamak ve tekrar dünyaya dönmek isterler:

“Suçlu-günahkârları, Rableri huzurunda başları öne eğilmiş olarak: “Rabbimiz gördük ve işittik: şimdi bizi (bir kere daha dünyaya) geri çevir, Salih bir amelde bulunalım, artık biz gerçekten kesin bilgiyle inananlarız.” Diye yalvaracakları zamanı bir görsen!”.[16]

Dünyaya dönmek isteyen bir de şehitler vardır. “Ya Rabbi! Bizi dünyaya döndür, tekrar şehid olalım, tekrar şehid olalım, tekrar tekrar şehid olalım” derler.

Peki bunu niye derler?

Bildiğimiz gibi şehitler, Rabbimizin katında nimetlendirilmektedir. Şehadetin gerçek karşılığı olan cennetle henüz karşılaşmayan, sadece bazı nimetlerde nimetlenen bu insanlar, kendilerine sunulan bu kısmî nimetlerin karşısında Allah (C.C.)’ın kadrini ve kıymetini çok daha yakından hissederek, çok daha yakından idrak ederek, böyle bir Rabbimiz için, böylesine güzel bir Rabbimizin hoşnutluğu için diyerek, bu arzularını dile getirmektedirler.[17]

Hz. Ömer (R.A.) halife seçilince bir adam görevlendirir. O adam her gün gelir. Hz. Ömer’e ölümün var olduğunu birkaç defa hatırlatır.


Bir zaman sonra Hz. Ömer, adamın görevine son verip şöyle der:


- Artık sakalıma ak düştü. Sizin ikazınıza ihtiyacım kalmadı.


- Daima ölüm sonrasını düşünerek hareket eden Hz. Ömer’in yüzük taşında bile şu hadis-i şerif yazılıydı:


“Sana öğüt verici olarak ölüm kâfidir Ya Ömer!” [18]


Oysa insan ömrü, gerçekleri akledebilecek kadar uzun, yapılması gerekenleri ertelemeyecek kadar kısadır. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de:


“Orada (cehennemde) onlar (şöyle) çığlık atarlar: “Rabbimiz, bizi çıkar, yaptığımızdan başka Salih bir amelde bulunalım.” Size orada (dünyada), öğüt alabilecek olanın öğüt alabileceği kadar ömür vermedik mi? Size uyarıp korkutan da gelmişti. Öyleyse (azabı) tadın; artık zalimler için bir yardımcı yoktur.”[19] Buyruğu ile ömrün gerçekleri akledebilecekleri kadar uzun olduğu beyan edilirken, Salih amelleri ertelemeyecek kadar kısa olduğuna işaret edilmektedir.[20]


Behlül Dânâ’ya biri sorar:


-Oğlum öldü. Mezar taşına ne yazdırayım?


- Behlül Dânâ şu cevabı verir:


- Şunu yazdır: “Dün altımda olan çimenler bugün üstümde yeşerdi. Ey yolcu! Anla ki, şu toprak günahtan gayri her şeyi örtmektedir.” [21]


- Bazıları diyorlar ki:


“GİTMESEYDİ ÖLMEYECEKTİ”


Sistemler, kendi kültürleriyle yaşarlar. Bir sistemin başka bir sistemin kültürüyle varlığını sürdürmesi mümkün değildir. İstatistik rakamlara göre halkımızın % 95’i Müslümanlığını nüfus kâğıtlarına kaydettirdikleri İslam kelimesiyle ispat etmektedirler.


Herkes biliyor ki, ülkemizde ve ülkemizin insanları üzerinde batı kültürü hakimdir. İnsanlar, tesirleri altında kaldıkları kültürlere göre şekillenirler. Hayat tarzları da bu doğrultudadır. Her ne kadar insanımız “Müslümanım” diyorsa da, genelde Müslüman olmayanlar bir tarafa, Müslümanım diyenlerin hayatlarında İslâm’dan hiçbir eser yoktur. Adı


Müslüman, akidesi gayr-i Müslim olanların sayıları tahmin edilenlerin çok çok üstündedir. Çünkü aldığı kültür öyle şekillenmiştir.


Ülkemiz insanının çoğu itikadi hatalar içindedir. Bir kafirin veya bir münafığın düşündüğü gibi düşünmektedir.

Bir misal verelim: Diyelim ki, bir kişi Bolu’dan İstanbul’a gidecek. Giderken yolda trafik kazası geçiriyor ve ölüyor. Tanıyanları ve yakınları diyorlar ki:”Gitmeseydi ölmeyecekti.” Ne demek ölmeyecekti? Dikkatinizi çekiyorum. Bu sözü “müslümanım” diyenler söylüyor. Bu ifadeler itikadi bozukluğun ürünüdür.


Cenab-ı Hakk’ın Kur’an-ı Hakiminde “gitmeseydi ölmeyecekti”, “yemeseydi ölmeyecekti”, “hastalanmasaydı ölmeyecekti”… vs. inanç ve ifadelerin tamamen yanlış olduğunu zikrediyor. Buyuruyor ki:


“Evlerinizde dahi olsaydınız, yine ölme anı takdir edilenler o an gelince nerede ve ne hâl üzere olurlarsa olsunlar mutlaka ölürler.” [22]


Yaşatan da öldüren de Allah’tır. Ey iman edenler! Sizler kafirler gibi olmayın. Onlar “Bizim yanımızda olsalardı, (sözümüzü tutsalardı, binmeselerdi, yutmasalardı, yapmasalardı….) ölmezlerdi” derler.” [23]


“Böyle söyleyenlere söyleyin: Eğer doğru iseniz, o halde kendinizden savın bakalım.” [24]


Zikrettiğimiz ayetlerden de anlaşılıyor ki “gitmeseydi ölmeyecekti” … vs. gibi inanç ve ifadeler Müslümanlara ait değildir. Müslümanlar bu ifadelerden şiddetle kaçınmak zorundadırlar. Çünkü biz inanıyoruz ki, her davranış ve ağzımızdan çıkan her sözden dolayı Cenab-ı Hakk’a hesap vereceğiz. Vereceğimiz hesabın hesabını bu dünyada yapmak mükellefiyetindeyiz. Sözlerimizin neticesini düşünmek zorundayız. Biz, münafıklar gibi, diğer kafirler gibi dilediğimiz gibi sorumsuzca ileri-geri konuşamayız.


Halk arasında “Ecel-i kaza, ecel-i müsemma” kaidesinin yanlış anlaşılması da insanımızı yanlış ifade ve inanışlara sevk ediyor. Bazı insanlar “ecel-i kaza” denilince, meydana gelen bir olay neticesinde ölen kişinin takdir edilen ölümünden bu olay sebebiyle önce öldüğünü zannediyorlar. Bu yanlışlık başka hatalara götürüyor insanı.


“Ecel-i kaza, ecel-i müsemma” kaidesinin izahı şudur:


Ecel-i müsemma, Allah’ın canlı için tayin ettiği ölüm anıdır. Ecel-i kaza da bu tayin edilen ecelin vuku bulması, meydana gelmesidir. Yoksa, “adam düştü de öldü; düşmeseydi ölmeyecekti” demek değildir. Hayır, adam düştü de öldü değil; öldü de düştü; doğru olan ifade tarzı budur. Bazıları zannediyorlar ki, araba çarpıştı, kaza oldu, adam öldü. Eğer bu çarpışma olayı olmasaydı ölmeyecekti diyor. Ehl-i sünnet inancına ters bir anlayıştır bu. Cenab-ı Hakk Kur’an-ı Hakim’de mealen şöyle buyuruyor:
“Her ümmet için takdir edilen bir ecel vardır. Müddetleri gelince bir an geri kalmazlar ve öne de geçmezler.” [25] “
Allah’ın izni olmadıkça, hiçbir kimseye ölmek yoktur. Ölüm, zamanı Allah’ın indinde kararlaşmış bir yazıdır.” [26]
“Hiçbir ümmet ecelini öne alamaz ve geriletemez.” [27]
Demek ki, iki arabanın çarpışması, adamın gitmesi, falancanın gitmesi birer olaydır. Kazan ise Allah’ın takdir ettiği şeyin meydana gelmesidir. Yani olayın cereyanıdır. Bunun için “gitmeseydi ölmeyecekti”, “düşmeseydi ölmeyecekti” vs. gibi sözlerin hiçbir dayanağı yoktur. Çünkü hüküm sadece ve sadece alemlerin Rabbi olan Allah’ındır. O’nun izni olmadan hiçbir şey olmaz, olması da düşünülemez… Biz Müslümanlar böyle inanırız.[28]
BİZE SIRA GELMEYECEK Mİ?
Kendini fikren inkişaf ettirmek isteyen bir zat doğruca Ebudderdâ’ya gelir ve der ki:
- Kalbim katılaştı, ciddi şeyler düşünemiyorum, hayatımın değerini takdir edemiyorum. Sanki üzerimde hiçbir nimet yokmuş, mahrumiyet içinde bir hayat yaşıyormuşum gibi geliyor bana. Ne olur bir çare, bir yol göster ki, kendimi yenileyeyim, fikrimi ve zihnimi çalıştırayım, gerçekleri görmekle huzur ve saadet hissedeyim.
Büyük sahabi bu zata şöyle tavsiyede bulunur.

- Bu dediğin şeylere sahip olabilmen için şu diyeceklerimi yap. Bak o zaman basiretin açılacak, gerçekleri görme konusunda bir hayli inkişaf elde edeceksin.
- Nedir onlar, hemen buyur.
- Önce hastanelere git, yataktakiler bak!
- Sonra camilere git, cenaze namazlarını kıl!
- Bundan sonra kabristana git, gömülenleri gör!
- Sual sahibi zat:
- Baş üstüne Ey Allah’ın aziz sahabisi! Diyerek ayrılır ve ilk iş doğruca hastaneye gitmek olur. Sonra döner, camiye gelir, cenaze namazı kılar. Daha sonra da mezara gider, mevtanın mezara konuşuna bakar, ölünün defnini seyreyler.
Bunlardan sonra kendini yoklar. His duygularına bakar, heyhat! Hiçbir yenilik yok!
Dönüp Hazret’e gelir:
- Ben, her dediğini yaptım, ama nafile. Bende değişen bir şey olmadı. Yine aynı hisler, aynı duygular, aynı ihtiras ve dünya arzuları kasıp kavurmaya devam ediyor. Hazret-i Ebudderdâ düşünmeye başlar. Sonra şöyle der:
- Öyle ise; sen hastalar hastabakıcıların baktığı gibi baktın. Eğer öyle bakman insana bir şeyler kazandırsaydı, bütün hastabakıcılar insan-ı kamil olur, şükür sembolleri haline gelirlerdi. Heyhat ki durum hiç de öyle değil. Çünkü onlar ibretle bakamazlar, tefekkürle nazar edemezler. Bu hastanın kendisi de olabileceğini, ama olmadığını, bunun büyük bir ilahi lütuf ve nimet olduğunu düşünüp de sevinç hissedemezler. Sen de öyle yapmışsın, ibretle bakmamışsın, tefekkürle nazar etmemişsin.
- Camiye gitmişsin, cenaze namazı kılmışsın, ama bu cenaze imamı gibi kılmışsın. Şayet öyle namaz kılmak insana bir şey kazandırsaydı, cenaze imamlarının melek gibi olması lazım gelirdi. Sen cenazeyi kılarken ibretle kılacaktın.
- Şu tabutun içindeki ben olacağım bir gün, diyecek kendini içine koyacak, yakınlarını da etrafta döner tasavvur edecektin. Seni tabuttan çıkaramayışlarını, çaresizliklerini hayal edecektin, istikbalde olacak şeyi o anda olmuş gibi hayal edecektin. İşte bu cenaze namazı sana inkişaf sağlayacaktı.
- Kabristana gitmiş, ölünün kabre konduğunu görmüşsün ama, bunu kabir kazanlar gibi seyretmişsin. Şayet öyle bakmakta fayda olsaydı, bütün mezarcılar insan-ı kamil haline gelirlerdi. Halbuki onlar bunun tam aksine. Öyle ise mezara konan adamın yerine kendini koyacaktın. Hayalen karanlık çukura girecektin. İmam talkın verip gidecek, sen orada amelinle baş başa kalacaktın. Kılmadığın namazların, tutmadığın oruçların, ödemediğin kul haklarının hesabını vermeye başlayacaktın. İşte senin basiretini açan inkişafını sağlayan bunlar olacaktı, demişler.
- NE DERSİNİZ? Bizim ziyaretlerimiz de, cenaze namazı kılışlarımız da, mevtaları kabre götürüşümüz de böyle mi cereyan ediyor? Bizde de bu ve benzeri durumlar söz konusu mu? Hiç düşündünüz mü? Hep başkası hastalanacak, hep başkasının namazı kılınacak, hep başkası mezara konacak, bizimle ilgisi olmayacak, bize sıra gelmeyecek mi hiç? [29]
- BİZİM DE BİR GÜN SALAMIZ OKUNACAK
Her gün salâlar okunuyor. Bir kişinin ölümünü haber veriyor. Bu salâları dinliyoruz fakat bundan ibret alıyor muyuz?
Acaba bu okunan salâ benim salâm olsaydı, benim öldüğümüz bildiren bir ilan olsaydı, ölüme hazırlıklı mıydım diye düşünebiliyor muyuz? Yani salamızın okunmasına, cenaze namazımızın kılınmasına, kabre götürülüp gömülmeye hazır mıyız? Diye bir soru aklımıza geliyor mu? Yoksa hiç böyle bir şey düşünmüyor muyuz?
Evet, bir gün bizim de salâmız verilecek. İmam Efendi cenaze namazımız kılındıktan sonra:
- “Ey cemaati müslimin! Bu mevtayı nasıl bilirsiniz?” diye sorduğu zaman arkamızdaki insanlar bizim için:
- “İyi biliriz, Müslüman olduğuna şahitlik ederiz” diyecek mi?
Bundan dolayı hasta ziyaretlerinde, hastalardan ibret alan, kıldığımız cenaze namazlarına ibret nazarıyla bakan, gömdüğümüz, kendi ellerimizle toprağa verdiğimiz insanlara da ibretle bakarsak, bizde Ebudderda hazretlerinin dediği gibi basiretimiz açılır ve gerçekleri görme konusunda bir hayli mesafe katedebiliriz.
Salamız okunmadan, kendimize gelelim. Hayatımıza çeki düzen verelim. Dünya hayatının bir oyun ve eğlenceden ibaret olduğunu unutmayalım.
Lezzetleri kesen ölümü sık sık analım ve asla unutmayalım.



Sayın Dursun SAVAŞ Beye bu güzel yazısı için Şükranlarımızı sunmayı bir borç bilirim. Hocam eline yüreğine sağlık devamını bekleriz.
Site yapım ve yönetim sahibi
Mehmet KAYA


KIYMETLİ HEMŞEHRİLERİM;


Sizlerin engin bilgi ve görüşleriniz önerilerinizi WWW.DURAGANSALARKOLU57.TR.GG Sitemizde görmek istiyorum. Gençlerimize yön verecek yol gösterecek yazılarınız hayat hikâyeleriniz bizim için önem arz etmektedir. Darmadağın olan bizler; Gelişen dünyamızın teknoloji, bilim ve kültüründen bihaber yaşamaktayız; Gençlerimiz çalışmaktan başını kaldıramayıp hafta sonunda kahve köşelerinde geçirmekteler.


Bu gençlerimizi duyarsızlıklarından koparıp Çevresinde ve yaşadığı dünyada neler oluyor neler bitiyor. Haberdar etmek için sizlerin Bilgi öneri görüş fikir ve deneyimlerinizden sitemiz aracılığı ile sunmak istiyorum Ne dersiniz? Gelin kalemi elinize alın güzel düşüncelerinizi yazıp msn ile bize ulaştırın sizin eğnin bilgilerinizi tüm hemşerilerimle paylaşalım. Gafletten tembellikten bir birimizi uyaralım devir bilgi devri devir teknoloji devri Devir maddi maneviyatını kaybetmiş dünyadan bihaberlerin devri değil


Kahve köşelerinde gençlerimizi gördükçe üzülüyorum Evde Anneler Çocuklar eşler kendi hallerine sosyal bir aktiviteleri yok Çocuklar kendi hallerinde televizyon karşısında büyüyor. Baba kahve köşesinde akşam eve gelip serilmiş bir sofra bekler eşinden Kadın daralmıştır sıkılmıştır akşama kadar evinde bir şeyi merak edip sorsa azarlanıp ya susar yâda kendi kendine konuşur durur.


Ey göçmen kuşlar bizler diyardan diyara göç ettik çevremizde olup bitenlerden bir ders alalım Çocuklarımızı okutalım eğitelim hem dünyası hamda ahretini kurtaracak bilgilerle donatalım Eşlerimizle güzel diyaloglar kuralım eş olduğumuzu asla unutmayalım hayatı birlikte paylaşalım sorunları birlikte aşalım Ne yaptığımızın ne yapmamız gerektiğinin bilincinde olalım dostlarımızla iletişimi kesmeyelim geliş gidişlerimizi samimi bir şekilde devam ettirelim bir birimizi kırmadan incitmeden güler yüzle tebessümle art niyetsiz sevelim sayalım ayıp ve kusurlarımızı araştırmayalım kimse dört dörtlük olamaz herkesin bir eksik yanı bir kusuru vardır güzel yanlarımızdan bakarak sevelim

Mehmet KAYA